Duyu Bütünleme Bozukluğu Nedir?
Beyin her saniye cilt, gözler, burun, dil ve kulakların topladığı ve sinirler vasıtasıyla yolladığı devasa miktardaki verileri işlemden geçirir. Ayrıca kas hareketleri, denge, sıcaklık, ağrı, bağırsak hareketleri ve nefes alış verişi gibi vücudun içinde meydana gelen çok çeşitli durumları işlemden geçiriyoruz. Her bir duyu organının verileri beynin içinde düzenlenir ve kodlanır. Yüksek düzeydeki devre duyumsamayı saptar ve buna müdahil olup olmayacağına, depolayıp depolamayacağına veya diğer duyularla ve bilişsel süreçlerle paylaşıp paylaşmayacağına karar verir. Buna “duyusal işleme” denir ve bu sistem işlemediğinde bireyin duyusal işleme bozukluğundan muzdarip olduğunu söyleriz.
Miller ve arkadaşları, duyusal işlemleme bozukluklarını 3 ana gruba ayıran sınıflandırmayı önermiştir.
- Duyu modülasyon bozuklukları
- Duyu temelli motor bozukluklar
- Duyusal ayırt etme bozukluğu
Duyu Modülasyon Bozukluğu: Duyusal bilginin derecesi, doğası veya yoğunluğuna göre derecelendirilmiş davranışla duyusal girdilere cevap vermekte zorluk şeklinde ortaya çıkar. Duyu modulasyon bozukluğu üç alt tipe ayrılır:
- Duyusal aşırı duyarlılık (sensory overresponsivity): Bir veya birçok duyu bilgisine tipik olandan daha fazla hız, yoğunluk ya da süre ile yanıt veren duyusal aşırı duyarlılık
- Duyusal azalmış duyarlılık (sensory underresponsivity): Apati ya da uyuşukluğa yol açan duyusal bilgilere aldırış etmeyen ya da cevap vermeyen azalmış duyusal duyarlılık
- Duyu arayışı: Aşırı miktarda duyusal bilgi veya belirli bir duyusal bilgi türü için doyum- suz bir arzu ve aşırı miktarda duyusal arayışın olması
Duyu Temelli Motor Bozukluklar: Duyu temelli motor bozukluklar postüral veya istemli hareketlerde zorluklar olarak kendini gösterir ve iki grupta incelenir:
- Postüral bozukluklar
- Dispraksi: Praksi motor planlama yeteneğidir. Dispraksi, ise “yeni eylemleri tasarlama, planlama, sıraya koyma ve yürütme konusunda problem” olarak tanımlanmaktadır. Beceriksizlik ve koordinasyon problemleri ile kendini gösterir. Bu bozukluğu olan kişiler kazaya yatkın olabilir, aktiviteler sırasında motor planlama bozukluğu gösterir ve motor görevlerini öğrenmek için ekstra zaman ve pratik gerekebilir.
Duyusal Ayırt Etme (Diskriminasyon) Bozukluğu: Duyusal diskriminasyon bozukluğu, duyusal bilgilerin zor yorumlanması anlamına gelir. Bozukluğu olan kişiler “uyaranlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları” algılamakta zorluk cekerler. Bu bozukluk görsel, işitsel, dokunsal, vestibüler veya propriyoseptif duyular ve tat / koku ile ilgili problemleri içerebilir. Bu bozuklukta yavaş motor performans veva ilgili duyu türlerine bağlı olarak öğrenme veya dil süreçleriyle ilgili zorluk ortaya çıkabilir.
Kaynakça:
- Garland, Tersea. Otizm ve Duyusal İşlem Bozukluğu-Çocuklar için Aktiviteler. İstanbul: Platform Yayınları, 2018.
- Aileler İçin Duyu Bütünleme Rehberi