Mental Retardasyon Nedir?
Mental Retardasyon (MR) ile ilgili tanımlar 1940’lı yıllardan bu yana yapılmaktadır. 1940’larda Doll, 1961 yılında Heber, daha sonra Grossman Mental Retardasyon’u tanımlamışlardır. Çok farklı tanımların yapılmasına rağmen en yaygın ve kabul edilen tanımı American Association on Mental Deficiency (AAMD, 1992) tarafından yapılan tanımdır. Bu tanıma göre Mental Retardasyon, gelişim sürecinde ortaya çıkan uyumsal davranışlardaki yetersizlik ile birlikte, genel zeka fonksiyonunda önemli derecede ortalamanın altında olma şeklinde tanımlanmaktadır.
AAMD’nin tanımında belirtilen uyumsal davranış alanları; iletişim, özbakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplumsal yararlılık, kendini yönetme, sağlık ve güvenlik, akademik işlevler, boş zamanı değerlendirme ve iş yaşamıdır. Ayrıca MR, American Psychiatric Association, DSM-IV’te, 70’in altında bir zeka bölümü (IQ) ile karakterize olan normal altı bilişsel işlevler ve toplumsal ve kişisel bağımsızlığı engelleyecek işlev bozukluğu olmak üzere iki özellik ile tanımlanmaktadır (American Psychiatric Association, 1998).
Mental Retardasyon, bireyin iletişim, öz bakım, ev yaşamı, toplumsal ilişkiler, toplumsal olanakların kullanımı, kendini yönetip yönlendirme, eğitim-öğretim, iş, serbest zamanları değerlendirme, sağlık ve güvenlik alanlarından en az ikisindeki becerilerin eksikliğiyle belirlidir.
Mental Retardasyon tanılı çocuklarda eğer metabolik, endokrin ya da genetik bir sorun yoksa fiziksel büyüme ve gelişme normal yaşıtlarının düzeyindedir ve olguların ancak yarısında motor gelişim normaldir (Anlar ve Erman 2008). MR tanılı çocukların öğrenme yeteneklerindeki geriliğe bağlı olarak akademik başarılarının normal düzeyin gerisinde olduğu, arkadaş edinmede ve bağımsız davranabilmede güçlük çektikleri ifade edilmektedir. Bu nedenle özgüvenlerinin yetersiz olduğu, kendilerini değersiz, yetersiz, dışlanmış hissettikleri bildirilmektedir (Anlar ve Erman 2008).
Mental retarde çocuklarda özellikle kognitif ve adaptif becerilerde olmak üzere gelişim geridir. Mental retardasyonun nedenleri değişken olup; neonatal travma, enfeksiyon hastalıkları, kromozomal anormallikler, metabolik hastalıklar ve çevresel toksinler sıralanabilir.
Mental Retardasyon Teşhisi
AAMD’nin tanımına göre, bireylerde Mental Retardasyon olup olmadığının belirlenmesinde üç kriter önemlidir. Bu kriterler;
- Genel zeka fonksiyonlarında ortalamanın altında olması: Zihinsel işlevlerin temel ölçümü, IQ’nun belirlenmesi ile yapılmaktadır. IQ, Stanford-Binet Zeka Ölçeği ya da Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R) gibi standart zeka testleri ile belirlenmektedir. Buna göre Stanford-Binet testinden 67 ya da WISC-R ‘den 69 puanın altına düşmesi durumu, Mental Retardasyon olarak tanımlanır.
- Uyumsal davranışlardaki yetersizlik: Uyumsal davranışlar, toplumda yaşamak, çalışmak ve rekreasyonel aktiviteler için gerekli olan becerilerdir. Başka bir deyişle, bireyin kendi yaşından ve kültür grubundan beklenen kişisel bağımsızlık ve sosyal sorumluluk kriterlerini yerine getirmesidir. AAMD tanımında belirtilen uyumsal davranış alanlarından 2 veya daha fazlasında yetersizlik olması Mental Retardasyon teşhisi için yeterlidir.
- Gelişimsel süreçten orjin alma: Gelişim dönemi ile bahsedilen, zihinsel gelişimin meydana geldiği dönemdir. AAMD’nin tanımlamasına göre bu yaş sınırı 18’dir.
Kaynakça:
- Okan M, Özdemir Ö. Çocuklarda mental retardasyon. Güncel Pediatri 2005;3:62–6.
- Durukan, İ.S., Ceylan, M. F., Kara, K., Erdem, M., Akça, Ö.F. ve Türkay, T. (2011). Mental retardasyonu olan çocuklarda yaşam kalitesi. New/Yeni Symposium Journal, 49(1), 43- 50.
- Kubilay, N. S. (2008). Mental Retardelerde Denge ve Postür Egzersizlerinin Fonksiyonel Düzey Üzerine Etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.